Azerbaycan’da Toplum Destekli Polislik Uygulaması

Yayınlanmış Makale
Azerbaycan İçişleri Bakanlığı
Malumat Bülteni (Dergisi), 2010,
Bakü-Azerbaycan 30 Ağustos 2010

AZERBAYCAN POLİS TEŞKİLATINDA TOPLUM DESTEKLİ POLİSLİK UYGULAMASI
Dr. Kemal Karademir

“Toplum Destekli Polislik Anlayışına Genel Bir Bakış” isimli yazımda, toplum destekli polisliğin genel felsefesi, prensipleri ve Türk Polis teşkilatında uygunma şeklini genel hatlarıyla anlatmıstım. Burada ise, toplum destekli polislik anlayışının, bir proje kapsamında Azerbaycan Polis Teşkilatında uygulanması anlatılacaktır. Bu bağlamda, projenin kısa bir tarihçesi, yapılan çalışmalar ve bugünkü gelinen aşama, önümüzdeki dönem hedefleri ayrı başlıklar altında ele alınmıştı.

Tarihçe

Toplum Destekli Polislik, Azerbaycan’da ilk olarak, Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı (AGİT)’in “Polise Destek Programı“ kapsamında, İçişleri Bakanlığı’nın işbirliği ve AGİT Bakü Ofisi’nin desteği ile 2006 yılının haziran ayında, bir proje şeklinde uygulanmaya başlamıştır.
Proje ilk önce, 120.000 nüfusluk bir il olan Mingeçevir şehrinde (pilot bölge olarak), AGİT’in iki polis uzmanı (Mehmet Erdem ve Hans Fritzheimer) tarafından uygulamaya konulmuştur. Başta il emniyet müdürü Alesker Badalov olmak üzere, tüm polis teşkilatının desteğiyle, kısa sürede proje kapsamında birçok faaliyet hayata geçirilmiştir. Projenin, hem polis hem de vatandaş tarafında üst seviyede kabul görmesinin ardından, 2007 yılında Türkiye’den gelen polis uzmanı, Adnan Karadeniz ile birlikte, projenin Ali Bayramlı (Şirvan) ilinde de uygulanmaya başlandığı görülmektedir.
2008 yılında, projenin başarılı bir şekilde yürütülmesi sonucu elde edilen olumlu sonuçlar görülmeye başlanmış ve bunun üzerine, İçişleri Bakanlığı tarafından dokuz il/ilçe daha proje kapsamına dahil edilmiştir. Bunlar; Gence, Yevlak, Terter, Gazak, Guba, Kaçmaz, Deveci (Şabran) ve Bakü şehrinin Nerimanov ilçesidir.
2009 yılında ise, Azerbaycan İçişleri Bakanlığı, toplum Destekli Polislik projesi kapsamında, polis teşkilatı bünyesinde yeni bir yapılanmaya gitmiş, il ve ilçelerde yeni polis noktaları (İnzibati Sahalar/Polis Mıntıkaları) oluşturmuştur. Yine, 29 Mayıs 2009 tarihinde, Polis Kanunu ’nda yapılan bir değişiklikle, bu projenin temel taşlarından birisi olan, Halk Danişma Gruplarının (Arazi Maslahat Şuraları/İçtimai Şuralar) tüm il ve ilçelerde oluşturulmasına imkân tanınmıştır.
2010 yılına gelindiğinde ise, Şeki ve Lenkaran şehirlerinin de projeye kapsamına alınmasıyla toplam 12 il ve ilçede yürütülen proje, Mart ayı itibariyle, AGİT Misyonu kapsamında Türkiye’den gelen bir polis uzmanının öncülüğünde, Nahcivan Özerk Cumhuriyetinde de uygulanmaya başlamıştır.
Günümüz itibariyle proje, AGİT’in Polise destek programı kapsamında, Azerbaycan polisiyle işbirliği halinde, halen 4 polis uzmanının katkılarıyla, yukarıda bahsedilen il ve ilçelerde uygulanmaktadır. AGİT bünyesinde görev yapan bu uzmanlar; Alman Polis Uzmanı Marco Kubny Baku Merkez Ofisde, Türk Polis Uzmanları; Kemal Karademir Mingeçevir’de, Halil Avcılar Şabran’da, Süleyman Özbey ise Nahcivan’da görevlendirilmişlerdir.

Proje Kapsamında Yapılan Faaliyetler

Toplum destekli polislik projesi kapsamında, Azerbaycan’da gerçekleştirilen faaliyetleri anlatmadan önce, hemen belirtmek gerekir ki; Toplum Destekli Polislik esasları evrensel olmakla birlikte, uygulanma şekli, her ülkenin/toplumun kendine özgü yapısal ve kültürel farklılıkları nedeniyle, değişik şekillerde karşımıza çıkabilmektedir. Bu şekilde olması da gayet normaldir, belli bir ülkedeki bir modeli alıp, kültürü ve ihtiyaçları tamamen farklı diğer bir ülkede aynı şekliyle uygulamak yanlış olurdu. Dolayısıyla daha çok, Türkiye’de uygulanan TDP modelinin örnek alındığı, Azerbaycan modeli içerisindeki uygulamaları ve faaliyetleri de bu kapsamda değerlendirmek gerekmektedir.

Bu çalışmada, bu proje kapsamında yapılan tüm faaliylerin tek tek anlatılmasından ziyade, belli başlı önemli faaliyetlereden kısaca bahsedilerek, projenin Azerbaycan Polis Teşkilatına katkılarına, özellikle polis-halk ilişkilerinin geliştirilmesindeki rölüne ışık tutulmaya çalışılacaktır.

Mıntıka Karakolları (İnzibati Polis Sahaları); Toplum destekli polislik projesinin, 2006 yılının haziran ayından itibaren uygulanmaya konulmasının ardından, Azerbaycan Polis Teşkilatı bünyesinde mıntıka karakollları, diğer bir ifadeyle inzibati sahalar oluşturulmaya başlanmıştır (2008 yılının ortalarından itibaren). Polisin topluma daha yakın, toplumla iç içe olmasını, polisin daha fazla görülebilir ve daha kolay ulaşılabilir olmasını amaçlayan bu yapılanma “inzibati saha reislikleri” olarak adlandırılmışlardır. Örneğin, 120.000 nüfuslu Mingeçevir şehrinde 4 adet inzibati saha vardır. Her bir sahanın rütbeli bir Saha Polis Reisi ve nüfus yoğunluğuna gore 2-5 arasında değişen sayıda polis memuru vardır. Daha çok önleyici hizmet yürütmek amacıyla oluşturulan bu yapılanmayı, personel ve ekipman sayısının azlığı nedeniyle, mıntıka karakolları şeklinde tanımlama yerine, polis noktaları şeklinde tanımlamak daha doğru olacaktır. Toplum destekli polislik uygulamasının hayata geçirilmesinde, bu yapılanmanın rölünün oldukça fazla olduğunun altını çizmek gerekmektedir. Bu nedenle, saha polis reisleri proje kapsamında yurtdışı gezilere, birçok toplantı, eğitim ve seminerlere dâhil edilmişlerdir. Toplum destekli polislik konusunda eğitilen saha reisleri, kendi sorumluluk alanlarında, Toplum Danışma Gruplarının (Arazi Maslahat Şuraları) oluşturulmasına, bu grupların rutin toplantılarının organize edilmesine ve AGİT’in polis uzmanı ile birlikte proje kapsamında birçok faaliyetin hayata geçirilmesinde önemli katkılarda bulunmaktadırlar.

Toplum Danışma Grupları ve Bu Grupların Düzenli Toplantıları; Toplum Danışma Grubları Azerbaycan dilindeki ifadesi ile “Arazi Maslahat Şuraları”, polis-halk işbirliği açısından büyük önem arzetmektedirler. Gönüllülük esasına göre, toplumun farklı katmanlarının temsilcilerinden seçilerek oluşturulan bu gruplar, ayda en az bir defa olmak üzere toplanarak, daha çok, sosyal içerikli problemlerin tespiti ve bunların çözümü noktasında polisle birlikte haraket ederek, güvenlik hizmetlerine katkıda bulunmaya çalışırlar.

Toplum destekli polislik projesinin başarılı bir şekilde uygulanasıyla elde edilen olumlu sonuçlar üzerine, Azerbaycan Parlementosu, Polis hakkında Kanunda bir düzenlemeye giderek, 26 Mayıs 2009 tarhinde, Arazi Maslahat Şuralarının/İçtimai Şuaraların, sadece toplum destekli polisliğin uygulandığı şehirlerde değil, ülkenin tüm il ve ilçelerinde oluşturulmasına imkan sağlamıştır. Aslında, bu düzenleme ile, toplum destekli polislik projesinin bütün ülke genelinde uygulanabilmesi için kapılar açılmıştır. Bu düzenlemeden sonra, ülke genelinde şura oluşumları hızlandırılmış, hatta oluşturlan bu şuraların üyelerine, polis tarafından resmi kimlik dahi verilmiştir.

Televizyon Programları; Yukarıda da bahsedildiği gibi, toplum destekli polislik, pilot bülge olarak ilk önce Mingeçevir ilinde başlatıldığı için, proje kapsamında bir çok faaliyet, projenin ilk polis uzmanı Mehmet Erdem ve şehir polisi tarafından bu ilde hayata geçirilmiştir. Mingeçhevir TV isimli yerel televizyon kanalında başlatılan düzenli programlarda bu faaliyetlerden birisidir. Proje kapsamında, il emniyet müdürü ayda en az bir kez olmak üzere televizyona çıkıp vatandaşlardan gelen soruları cevaplandırmaktadır. Bunun yanında, her ay, en az yarım saat süren, “asayişin keşiğinde” isimli program hazırlanarak, program vasıtasıyla gerek devam eden proje faaliyetleri gerekse, polisin günlük işleri hakkında vatandaşlar bilgilendirilmektedir.

Yine, bu bağlamda, 10 Haziran 2009 tarihinde, Azerbaycan ulusal televizyon kanallarından birisi olan İçtimai TV’nin, Baku’deki merkez stüdyosunda, “iş zamanı” isimli canlı programda, yukarıda bahsedilen ” arazi maslahat şuraları”nın tartışıldığı ve bu programa, AGİT’in polis uzmanı ile birlikte, İçişleri Bakanlığından bir temsilcinin ve Mingeçevir Polis Müdürünün de katıldığı bilinmektedir.

Toplum Destekli Polislik Çalışma Grubu; Projenin başladığı ilk aylarda, Mingeçevir ilinde, gerek projenin vatandaşlara tanıtılması ve gerekse proje kapsamında yapılacak çalışmalara katkıda bulunmak amacıyla bir çalışma grubu oluşturlmuştur. Grub, AGİT’in polis uzmanı, il emniyet müdürü, vali yardımcısı, belediye başkan yardımcısı ve diğer bazi kurum temsilcilerinin bir araya gelmesiyle oluşturulmuştur. Ancak, daha sonra maslahat arazi şuralarının oluşturulmasıyla bu çalışma grubunun eski önemini ve fonksiyonunu kaybettiği görülmektedir.

Yurtdışı Çalışma Gezileri; Azerbaycn Polis Teşkilatının üst düzey yöneticilerine, toplum destekli polislik uygulamalarını birinci elden göstermek amacıyla, projenin başarıyla uygulandığı bazı ülkelere çalışma gezileri düzenlenmiştir. Bu kapsamda, çalışma gezileri düzenlenen ülkeler; İngiltere, İspanya, Türkiye ve Hollandadır. Ayrıca, TDP kapsamında, bu projenin uygulayıcı konumunda olan orta düzey yönetici durumundaki Azerbancan polisleri için, Türkiye’de iki kez ve Makedonya’da bir kez olmak üzere, birer haftalık eğitimler düzenlenmiştir. Bu eğitimlere katılan şube müdürleri ve saha polis reisleri, ülkeye döndüklerinde, eğitimler esnasında gördükleri farklı ve güzel uygulamaları, kendi sorumluluk alanlarında uygulayarak, Azerbaycan’daki TDP uygulamasına zenginlik katmışlardır. Azerbaycan’da başlatılan Polis Günü kutlamaları bu örneklerden sadece birisidir.

Gezici Eğitim Timi; Bir taraftan toplum destekli polislik projesini,projenin uygulanmaya başladığı il ve ilçelerdeki tüm personele anlatmak, diğer taraftan da bu vesile ile gidilen bölgelerde, polisin gelişimine katkı sağlayacak eğitim amaçlı seminerler düzenlemek üzere AGİT’in Bakü’deki merkez Ofisi tarafından, 2008 yılı sonlarına doğru gezici bir eğitim timi oluşturlmuştur. Merkez ofiste görevli polis baş uzmanı ve alanda görevli polis uzmanlarının yanında, part-time sözleşmeli çalışan bir doktorun da yer aldığı gezici tim, gittikleri illerdeki polislere; Toplum Destekli Polislik ve örnek uygulamalar, polis-halk ilişkileri, uyuşturucuyla mücadele, demokratik polislik, okul polisliği ve ilk yardım konularında seminerler vermişlerdir.

Küçük Ölçekli Projeler ve Diğer Bazı Faaliyetler;Yukarıda da bahsedildiği gibi, Aerbaycan’da TDP uygulamsına ilk önce bir pilot bölge olarak Mingeçevir şehrinde başlanılmıştır. Dolayısıyla, buraya kadar anlatılan faaliyetlerin ve çalışmaların yanısıra, proje için pilot bölge olarak şeçilen bu şehirde, polis uzmanı Mehmet Erdem ve şehir polisi tarafından kısa sürede gerçekleştirilen diğer bazı faaliyetlerden de bahsetmek yerinde olacaktır. Daha sonra misyona katılan, polis uzmanları Kemal Karademir ve Abdulkadir Yaşar tarafından da devam ettirilen bu faaliyetlerden bazılarını şu şekilde sıralayabiliriz;

– Öğretmenler ve üst sınıf öğrencileri için TDP seminerleri, ayrıca; yol güvenliği, uyuşturucuyla mücadele, madde bağımlılığı, suç önleme konularında seminerler,
– Polis veteranları ile toplantılar,
– TDP faaliyetlerinin yer aldığı gazete haberlerinden oluşan bir kitabın basımı (2207-2008),
– “Mingeçevir Polis Gazetesi“ isimli aylık gazetenin çıkarılması (halen aylık olarak çıkmaya devam ediyior),
– Mingeçevir polisi için web sayfası (www.mingachevirpolice.az) oluşturulması,
– Okul öğrencilerinin polis idaresini ziyaretlerinin organize edilmesi,
– Toplumla birebir iletişim halinde olan polisler için kartvizit bastırılması ve ilgili vatandaşlara dağıtılması,
– Polis-Halk ilişkileri noktasında özel mesajlar içeren materyallerin (kalem, takvim, bloknot, anahtarlık v.b) bastırılarak, faaliyetler esnasında vatandaşlara dağıtılması,
– Bilgilendirme amaçlı broşürlerin bastırılıp dağıtılması,
– Gönüllü Trafik yardımcıları Projesi; Okul önlerinde trafik polisine yardımcı olacak gönüllü öğrencilerin seçilip eğitilmesi,
– “Çocuklar İçin Güvenli İnternet“ projesi kapsamında, internet kafe sahipleri ile toplantılar,
– Öğrenciler arasında, polis konulu kompozisyon ve şiir yarışmaları,
– Sivil Toplum Kuruluşları ile işbirliği halinde, Polisler için bilgisayar kursu,
– Mingeçevir Şehir Tiyatrosu ile işbirliği içinde, suç önleme projesi kapsamında; uyuşturcunun tehlikeleri, soygun, yol güvenliği ve hırsızlık konularında kısa metrajlı video-kliplerin hazırlanması,
– Örnek sürücü uygulaması,
– Emniyet Müdürlüğü bünyesinde polisler için kütüphane oluşturulması,
– Mıntıka karakollarının önlerinde bilgi panolarının asılması..

Polis Günü Kutlamaları; 2 temmuz, Azerbaycan Polis Teşkilatının kuruluş günü olarak kabul edilir. Azerbaycan’da ilk polis günü kutlaması, AGİT’in desteği ve İçişlri Bakanlığının onayı ile, 2007 yılında Mingeçevir Emniyet Müdürlüğü tarafından şehir stadyumunda düzenlenen büyük bir etkinlikle, vatandaşlarla birlikte kutlanmıştır. Gerek bakanlıktan ve gerekse AGİT’ten üst düzey temsilcilerin de katıldığı bu törenler devam eden yıllarda da tekrarlanmış, hatta projenin uygulandığı diğer bazı illerde de yapılmaya başlanmıştır.
Vatandaşların katılımıyla, bir bayram havasında gerçekleştirilen bu kutlamalar, polis-halk bütünleşmesi ve kaynaşmasının güzel bir örneğini teşkil etmektedir. Bu açıdan bakıldığında, bu tür faaliyetlerin toplum destekli polislik için ne denli önemli olduğu aşikardır. Bu bağlamda, 30 Haziran 2010 tarihinde, yine Mingeçevir şehrinde yapılan polis günü kutlamalarına, üst düzey bir bakanlık temsilcisi ile AGİT’in Bakü Ofisi’nin başkanı olan büyükelçimiz, sayın A. Bilge Cankorelin de katılımları bu önemi bir kez daha ortaya koymuştur.

Polis Akademisi’nde Toplum Destekli Polislik Modülü; TDP’nin, polis teşkilatına üst ve orta kademe yönetici yetiştiren Polis Akademisi’nde de ele alınıp işlenmesinin öngörülmesi üzerine, içişleri bakanlığı ve akademi yöneticilerinin onayı ve AGİT’in desteği/finansmanı ile 2009 yılı başında, Polis Akademisi’nde iki ayrı sınıftan oluşan bir TDP modulü oluşturulmuştur. Sınıfların birinde, müfredat kapsamında TDP hakkında teorik bilgiler verilirken, diğer sınıfta ise, mahalleleri, caddeleri ve binalarıyla adeta bir şehri temsil eden maket modül üzerinde TDP uygulaması, öğrencilere pratik olarak gösterilmeye çalışılmaktadır.

Bölge Toplantıları; TDP projesinin uygulandığı il ve ilçelerin emniyet müdürleri, kendi sorumluluk bölgelerinde yürütülen proje çalışmalarını anlatmak ve tecrübelerini paylaşmak amacıyla, üç aylık periyodlarla bir araya gelerek, AGİT’in polis uzmanlarının da katılımıyla bölge toplantıları yapmaya başlamışlardır. Bu bağlamda ilk bölge toplantısı Aralık 2009’da Mingeçevir şehrinde yapılmıştır. 2010 yılında birincisi Gence’de, ikincisi Kaçmaz’da yapılan bu toplantıların diğer ikisi ise, yıl sonuna kadar Lenkeran ve Nahcivan’da yapılmak üzere planlanmıştır.

Polis-Media Yuvarlak Masa Toplantıları; Polis-Media ilişkilerinin, toplum destekli polislik açısından önemli bir fenomen olduğu bilinmektedir. Bu önemi, hem TDP anlayışının açıklık ve şeffaflık prensipleri açısından, hemde proje kapsamında yapılan faaliyetlerin topluma duyurulması açısından değerlendirebiliriz. Bu bağlamda, 2009 yılının sonlarından itibaren, AGİT’in de desteği ve katkılarıyla, polis-media ilişkilerini daha da geliştirmek amacıyla, ilki Bakü’de olmak üzere, sırasıyla, Şeki, kaçmaz ve Lenkeran şehirlerinde, polis ve media temsilcilerinin bir araya geldiği bir dizi yuvarlak masa toplantıları yapılmıştır.

AGİT’in polis uzmanlarının da katıldığı bu toplantılarda, polis ve media temsilcileri, birlikte, polis ve media arasında ilişkiler nasıl geliştirilebilir/düzenlenebilir sorusunun cevabını bulmaya çalışmışlardır. Bu bağlamda, mevcut problemler ortaya konulmuş ve çoğu yanlış anlama ve yetersiz iletişimden kaynaklı bu problemlere çözüm önerileri getirilmiştir. Örneğin, problemlerden birisi, polisiye bir olay hakkında medyanın, polis yetkilileri tarafından zamanında bilgilendirilmemesi, o olayla ilgili medyada birtakım spekülasynların, yanlış ve eksik bilgilerin ortaya çıkmasına sebep olabilmektedir şeklinde tespit edilmiştir. Buna çözüm olarak da, belli bölgelerde, polisle birlikte çalışacak basın temsilcilerinin belirlenmesi ve bunların belli bir eğime tabi tutulması, aynı şekilde polis teşkilatı içerisinde de basın irtibat görevlilerinin belirlenmesi önerilmiştir.

Okul Polisliği Projesi; Eylül 2009’da misyona katılan, AGİT’in Polis Uzmanı Kemal Karademir’in bir çlışması olarak, Ekim 2009’da Mingeçevir ve Terter şehirlerinde uygulanmaya başlanılan “Okul Polisliği-Mektep Polisliği” projesi, esas olarak, polis ile okul öğrencileri arasında karşılıklı güveni sağlamayı ve öğrencilerin suça karşı korunmalarını amaç edinmektedir. Bunun yanında, okul-aile-polis üçgeninde bir işbirliği yaratarak, daha çok güvenlik hizmetleri ağırlıklı olmak üzere, öğrencilerin eğitimlerine katkıda bulunmak da projenin amaçları arasında yer almaktadır.

Hem polis, hem de okul idarecileri ve öğretmenleri tarfından büyük kabul gören proje kapsamında, yukarıda bahsedilen illerde, il emniyet müdürleri tarfından birer yardımcıları proje sorumlusu olarak belirlenmiş ve hemen ardından da Mingeçevir’de 10, Terter’de 8 polis memuru “okul polisi” olarak seçilmişlerdir. Seçilen bu memurlar, AGİT’in polis uzmanı tarafından, TDP ve okul polisliği konularında bir günlük eğitime tabi tutularak, kendilerine sertifika verilmiştir. Eğitimin tamamlanmasından sonra her bir okul polisine 2 okulun sorumluluğu verilmiştir.
Uygulamanın devamı olarak, tüm okul müdürlerinin katılımıyla yapılan bir toplantıda, hem projenin tanıtımı yapılmış, hem de okul polisleri okul mürdürlerine tanıtılmıştır. Daha sonra da, AGİT’in polis uzmanı ve proje sorumlusu il emniyet müdür yardımcısı tüm okullara tek tek giderek, projeyi ve ilgili okuldan sorumlu, okul polisini öğretmenlere tanıtmışlardır. Bu aşama da tamamlandıktan sonra, okul polisleri, sorumlu oldukları okulları, haftada en az bir kez olmak üzere, ziyaret etmek suretiyle proje uygulamasını başlatmışlardır.

Toplum Destekli Polislik Kılavuzu; Yukarıda TDP projesinin, 2006 yılının ikinci yarısında, pilot bölge olarak Mingeçevir şehirinde, İçişleri Bakanlığının onayı ve AGİT’in desteği ile başlatıldığı anlatılmıştı. Dolayısıyla, Mingeçevir İl Emniyet Müdürü Alesker Bedelov’un, gerek diğer ülkelerdeki tecrübeleri görme ve gerekse Azerbaycan uygulamasının başından itibaren içinde bulunması nedeniyle, TDP projesi ile tanışıklığı oldukça üst seviyede gerçekleşmişti.

Bedelov’un bu tecrübe ve tanışıklığını, 2009 yılının sonlarında bir kitap çalışmasına dönüştürdüğünü görülmektedir. AGİT’in Bakü Ofisi tarafından bastırılan, “Cemiyet Destekli Polislik İşi” isimli kütapta yazar, toplum destekli polislik nedir sorusunun cevabını yanıtlamaya çalışmaktadır. Polis için toplum destekli polislik kılavuzu niteliğindeki bu kitabın içerisndeki konu başlıklarına bakıldığında, bunların; Cemiyet Destekli Polislik (CDP)’in tarihine kısa bir bakış, CDP nedir? “İnzibati Arazi” yapılanması polisin cemiyete yakınlaşmasının muasır formasıdır, media ile alakalar, arazi maslahat şuraları ve onların polis işinde rolü, polise halk desteğinin İngiltere örneği, polis hakkında kanun ve yönetmelikler şeklinde olduğu görülmektedir.

1. Uluslararası Toplum Destekli Polislik Konferansı; 10-11 Haziran 2010 tarihinde Bakü’de gerçekleştirilen 1. uluslararası Toplum Destekli Polislik Konferansının amacı, “uluslararası uzmanlarla bir araya gelerek, örnek TDP uygulamaları ve tecrübelerini paylaşmak suretiyle, Azerbaycan Polis Teşkilatının bu uygulamalar noktasında kapasitesini artırmak” şeklinde belirlenmişti.

İki gün devam eden konferansın açılışı, ATET’in Bakü Ofisinin başkanı olan büyükelçimiz, sayın A. Bilge Cankorel ve Azerbaycan İçişleri Bakan Yardımcısı, sayın Oruç Zalov tarafından yapılmıştır. Açılış konuşmalarında, Azerbaycan’da başlatılan TDP proje uygulamasının, kısa sürede geldiği noktadan duydukları memnuniyeti ifade eden yetkililer, bu noktadaki destek ve işbirliğinin devam edeceğini de vurgulamışlardır.
Konu başlığı, “Polis, topluma kaliteli hizmeti nasıl sunar?“ şeklinde olan konferansa, Türkiye, Almanya, İngiltere, Slovenya, Macaristan, Gürcistan ve Sırbistan’dan uzmanlar katılarak, kendi ülkelerinde uygulanan TDP tecrübelerini katılımcılarla paylaşmışlardır. Ayrıca, AGİT’in Genel Sekreterliği’nden, “Özel Polis Konuları Dairesi”nin başkan yardımcısı Manuel Marion’da konferansa iştirak ederek, AGİT’in toplum destekli polislik konusundaki stratejilerini ve uygulamalarını anlatmıştır.

Konferansa katılan AGİT’in Bakü Ofisinin Polis Uzmanları, İçişleri bakanlığının temsilcileri ve TDP projesinin uygulandığı 12 il il/ilçenin Emniyet Müdürleri de, toplum destekli polisliğin Azerbaycan tecrübesini katılımcılarla paylaşmışlardır. Bakü’de bulunan birçok büyükelçilik, bakanlık ve sivil toplum kuruluşlarının temsilcilerinin de katıldığı konferans süresince, AGİT’in polis uzmanı Marco Kubny tarafından yönetilen oturumlarda, TDP projesi ile ilgili birçok konu tartışılmış ve önümüzdeki dönem için yeni stratejiler/hedefler belirlenmiştir.

Gelecek Dönem İçin Öngörülen Strateji ve Planlar

Buraya kadar, toplum destekli polisliğin felsefesi ve genel hatlarıyla Azerbaycan tecrübesi üzerinde duruldu. Şimdi de, önümüzdeki süreç içerisinde, TDP uygulaması açısından öngörülen stratejiler ve planlar üzerinde durulacaktır. Ancak bu konuya başlamadan önce, projenin 2010 yılı hedeflerine bir kez daha bakmak yerinde olacaktır.
Mevcut Projeye bakıldığında hedefin, “Azerbaycan ve Nahcivan Özerk Cumhuriyeti’nde toplum destekli polislik uygulamalarına, halen projenin uygulandığı bölgelere azami dikkat göstermek suretiyle destek vermek “ şeklinde belirlendiği görülmektedir. Bu hedefe uygun olarak tespit edilen amaçlar ise;

– Toplum destekli polisliği kurumsal olarak geliştirerek, polise-halk ilişkilerini kuvvetlendirmek ve projenin uygulandığı bölgelerde Azerbaycan polisinin TDP uygulamaları konusundaki kapasitesini artırmak,
– Merkez odaklı bir toplum destekli polisliğin gelişmesine yardımcı olmak, bakanlık bünyesinde proje uygulaması ile ilgili bir birimin oluşmasına destek olmak,
– Okul Polisliği uygulamasını yaygınlaştırmak,
– Proje uygulamasının tüm Azerbaycan’a önemli rol oynayacak olan “Toplum Destekli Polislik Koordinatorleri“nin belirlenerek, proje çalışmalarına aktif olarak katılmalarını sağlamak.

Mevcut projede belirlenen bu hedef ve amaçları bu şekilde gördükten sonra, aslında, önümüzdeki dönem strateji ve planlarını üç ana başlıkta toplamak mümkün olacaktır. Bunlar; 1- Hem Azerbaycan’da hem de Nahcivan’da mevcut TDP faaliyetlerinin aynen devam ettirilmesi, 2- TDP uygulamasının diğer il ve ilçelere de yayılmasının sağlanması, 3- Mevcut uygulamalrın kalıcılığının sağlanması ve uygulamanın diğer bölgelere de yayılmasını kolaylaştırmak için TDP alanında, yeni kurumsal yapılanmaya destek olunmasıdır.

Mevcut TDP faaliyetlerinin devam ettirilmesi; 2006 yılı Haziran ayında uygulanmaya başlayan proje kapsamında, kısa sürede hayata geçirilen faaliyetler, bir taraftan projenin hem polis hem de toplum tarafından daha iyi anlaşılmasına yardımcı olmuş, diğer tarftan da projenin, başta polis olmak üzere toplumun tüm katmanları tarafından kabul görmesini kolaylaştırmıştır. Dolayısıyla, önümüzdeki dönem stratejisi olarak, mevcut TDP faaliyetlerinin aynı hız ve yoğunlukta, devam ettirilmesi benimsenmiştir. Bu noktada, mevcut TDP faaliyetlerini, başlıklar halinde de olsa, bir kez daha hatırlatmak faydalı olacaktır. Bu faaliyetler;

– Polisler için düzenlenen TDP eğitim ve seminerleri,
– Üst ve orta kademe polis yöneticileri için düzenlenen yurtdışı çalışma seyahatleri,
– TDP uygulamalrının olduğu il/ilçe müdürlerinin bir ayaya geldiği düzenli bölge toplantıları,
– Proje kapsamında ilgili diğer kurum ve kuruluşlarla ilişkiler,
– Sivil Toplum Kuruluşları ve Media ile ilişkiler,
– İnsan hakları konusu ile ilgili kuruluşlarla işbirliği,
– Okul Polisliği uygulaması ve benzer diğer faaliyetler.

TDP uygulamasının diğer il ve ilçelere de yayılmasının sağlanması; İlk başlarda bahsedildiği gibi, Azerbaycan’da ilk toplum destekli polislik uygulaması 2006’da pilot bölge olarak, Mingeçevir şehrinde başlatılmıştır. 2007 yılından itibaren ise, İçişleri Bakanlığının onayı ve AGİT’in desteği ile, önce Ali Bayramlı (Şirvan) şehri olmak üzere, sırayla Kaçmaz, Guba, Deveci, Yevlak, Terter, Gence ve Gazak şehirleri ile Bakü’nün Nerimanov ilçesi projeye dahil edilmiştir. 2010 yılına gelindiğinde ise, Şeki ve Lenkeran şehirleri de projeye dahil edilerek toplam 12 bölgede uygulanan proje, Mart 2010 itibariyle, Nahcivan Özerk Cumhuriyeti’nde de uygulanmaya başlanmıştır.

Projenin uygulandığı bölgelerde alınan olumlu sonuçlar neticesinde, hem İçişleri bakanlığının, hem de AGİT’in Bakü Ofisinin yetkilileri tarafından, projenin sadece bu mevcut bölgelerle sınırlı kalmayıp, önümüzdeki dönem içerisinde diğer il ve ilçelere de yayılması, buraların da proje ile tanış edilmesi hedef olarak belirlenmiştir.

Bu hedefin gerçekleşmesi için ise, TDP yapılanmasında yeni bir takım düzenleme ve ilavelerin gerekliliği de aşikar olmaya başlamıştır.

TDP yapılanmasının kurumsallaşması; Burada TDP yapılanmasındaki yeni bir kurumsallaşmadan ziyade, mevcut yapı üzerinde yapılacak birkaç düzenleme ve ilaveden bahsetmek daha doğru olacaktır. Zira, Azerbaycan’da toplum destekli polislik uygulamalarının başlamasının ardından oluşturulan, “İnzibati Arazi Polisliği “ ve “Arazi Maslahat Şuraları “na bakıldığında, mevcut bu yapılanmalarla, TDP uygulamasının bir şekilde zaten kurumsallaştığını görmekteyiz. Ancak yukarıda da bahsedildiği gibi, gerek mevcut TDP faaliyetlerinin devamlılığını sağlanması ve bu uygulmalrın/faaliyetlerin tüm ülke geneline yayılabilmesi için ilave düzenlemeler ihtiyaç duyulduğu da bir gerçektir.

Bu ihtiyaçların başında, TDP’nin uygulandığı diğer bazı ülkelerde olduğu gibi, Azerbaycan’da da TDP uygulamasını yürüten ayrı bir birimin ve sadece bu birime bağlı çalışan görevlilerin olması gelmektedir. Örneğin, 2003 yılından itibaren, AGİT’in desteği ile TDP’nin uygulandığı Makedonya’da, ilk başlarda, “Toplum Destekli Polis Koordinatörleri“ belirlenmiş, belirnen bu görevliler belli bir eğitimin sonunda, AGİT’in polis uzmanlarıyla birlikte ülke genelinde toplum destekli polislik uygulamasının yerleştirilmesi için çalışmışlardır. Ancak, TDP hizmetlerinin yanı sıra, günlük polislik işlerinden de sorumlu olan bu görevlerden istenilen verimliliğin alınamaması üzerine 2007 yılından itibaren yeni bir sisteme geçildiği görülmektedir. Buna göre, daha önceki TDP koordinatörleri de dahil olmak üzere, TDP hizmetlerinde görev alacak bir grup personel, diğer görevlerini başkalarına devrederek, “önleyici hizmet polisi” olarak sadece TDP hizmetlerinden sorumlu olarak görev yapmaya başlamışlardır. Makedonya’da halen bu sistemin devam ettiği bilinmektedir.

İkinci örnek olarak, Azerbaycan TDP uygulamasına en yakın olan ve bu uygulamaya Azerbaycan’la aynı yılda, yani 2006’da başlayan Türkiye’ye baktığımızda, projenin başlangıçta 10 ilde pilot uygulama gibi başladığını, daha sonra bu sayının 25 ile çıktığı ve 2009 yılı itibariyle de 81 ilin tamamında uygulanmaya başlandığı görülmektedir. Diğer taraftan, Türkiye’de, ilk başlarda, İl Asayiş Şube Müdürlüklei bünyesinde, 3-5 kişilik personelden oluşan bir büro amirliği seviyesinde olan TDP yapılanmasının, kısa sürede, merkezde ve illerde, “TDP Şube Müdürlüğü” adı altında, sayıları 15-20’lerden başlayıp 200-250’lere kadar ulaşan personelleriyle, ayrı birer birim olarak oluşturuldukları bilinmektedir.

Sonuç olarak, buraya kadar anlatılanlar ışığında, Azerbaycan TDP uygulamasının geldiği aşamaya baktığımızda, aslında, burada da, diğer örnek uygulamalarda olduğu gibi, hem merkezde hem de illerde, sadece toplum destekli polislik hizmetini yürüten ayrı bir birimin kurulmasının gerekliliği bir kez daha ortaya çıkmaktadır. Ancak, olayı Azerbaycan şartlarında ele aldığımızda, bu şekilde ayrı bir TDP birimi oluşturmak için heniz erken olduğu söylenebilir. Bunun yerine, mevcut yapılanma içerisinde (TDP eğitimi almış Emniyet Müdür Yardımcılar, Asayiş Şube Müdürleri, İnzibati Arazilerin Müdürleri, Arazi Maslahat Şuraları) TDP hizmetlerini koordine edecek bir üst düzey görevlinin, TDP Koordinatörü gibi görevlendirilmesinin daha uygun olacağı değerlendirilmektedir.
Ayrıca, TDP Koordinatörünün yanı sıra, İnzibati Arazilerin Polis Müdürlerinin de, kriminal polislik hizmetlerinden ziyade, daha çok TDP hizmetlerine, yani önleyici polislik hizmetlerine yönlendirilmeleri de, hem suçların önlenmesinde, hem de TDP’nin kurumsallaşmaya geçişinde önemli bir rol oynayacağı da değerlendirilmektedir.
Ancak, diğer taraftan da, devam eden süreç içerisinde, yukarıdaki örneklerde olduğu gibi, hem bakanlık bünyesinde, hem de illerde sadece TDP hizmetinin yürütüleceği ayrı bir birimin kurulması hedefi de devamlı olarak gündemde tutulmalıdır.

Kaynakça

1. “Community policing“, http://en.wikipedia.org/wiki/Community_policing , 29.08.2010
2. “Emniyet Genel Müdürlüğü Toplum Destekli Polislik Hizmet Standardı ve Uygulamaları“, EGM, Asayiş dairesi Başkanlığı, 2009 Ankara
3. “Toplum Destekli Polislik Felsefesi ve Azerbaycan Polis Yapısı İçerisinde Uygulanması“, Azerbaycan Dahili İşler nazirliğinin Malumat Bilteni, No: 1, Yıl 2007
4. “1. Uluslararası Toplum Destekli Konferansı hakkında Rapor “, Marco Kubny, Kemal Karademir, 18 Haziran 2010, AGİT Bakü Ofisi, Azerbaycan
5. “Azerbaycan’da Toplum Destekli Polislik Uygulamaları” isimli sunum, K. Karademir, 10-11 Haziran 2010, Uluslararası TDP Konferansı, Bakü
6. Türkiye’de Toplum Destekli Polislik Uygulamaları” isimli sunum, Özer Zeyrek, 10-11 Haziran 2010, Uluslararası TDP Konferansı, Bakü
7. “Cemiyet Destekli Polislik İşi- Azerbaycan Tecrübesi”, Alesker Bedelov, AGİT Bakü Ofisi, 2009 Bakü
8. “Makedonya’da Toplum Destekli Polislik Uygulaması” konulu sunum, İsmail Fert, TDP Eğitimi, 24-28 Mayıs 2010 Üsküp/Makedonya
9. “Report on Community Policing Activities in Mingechevir at the Last Quarter of 2009”, K. Karademir, Submitted to the Head of OSCE Office in Baku, December 2009
10. Project Proposal Template, Unified Budget Project; Assistance to the Implementation of Best Practices of Community Policing in Azerbaijan, OSCE Office in Baku, 2010