Dr. Kemal Karademir Kasım 2010

2. Sınıf Emniyet Müdürü

(AGİT Misyonu- Bakü)

AGİT MİSYONUNDAKİ TÜRK POLİSLERİNİN AZERBAYCAN’DA TOPLUM DESTEKLİ POLİSLİK UYGULAMALARINA KATKILARI[1]

Giriş

Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı (AGİT) başlangıçta, Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Konferansı (AGİK) adı altında 1970’li yılların başında soğuk savaş koşullarındaki Avrupa’nın bölünmüşlüğüne son verilmesi, güvenlik ve istikrarın sağlanması ve katılımcı devletler arasindaki işbirliğinin geliştirilmesi amacıyla kurulmuş bir teşkilattır. İlki 1973 yılında Fillandiya’nın Helsinki şehrinde toplanan konferansın çalışmaları iki yıl devam etmiş ve 1975 yılında yapılan son oturumda, teşkilatın temel prensiplrini oluşturan on maddelik kararın (Helsinki Nihai Kararları) alınmasıyla son bulmuştur. 1975’den 1990’a kadar AGİT (o dönem adıyla AGİK), yeni katılımcı devletlerin sorumluluklarının ve mevcut problemlerin tartışıldığı bir dizi konferans ve toplantılar şeklinde devam etmiştir. Ancak, 1990 yılında yapılan Paris Zirvesi soğuk savaş sonrası dönemde ortaya çıkan tehlikeleri karşılamayı amaçlayan bir kurumsallaşmanın başlangıcını işaret etmiştir. Bunun sonucu olarak da, 1994 yılında Budapeşte’de yapılan konferansta alınan karara uygun olarak, teşkilatın ismi 1 Ocak 1995’de Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı (AGİT) olarak değiştirilmiştir (OSCE website, 2010).

AGİT bugün, Avrupa, Kafkaslar, Orta Asya ve Kuzey Amerikayı da kapsayan 56 üye ülkesiyle, dünyanın en geniş bölgesel güvenlik teşkilatıdır. Günümüzde önemli bir uluslararası teşkilat olan AGİT, Balkanlar, Avrupa ve Orta Asya’da barışın korunması/sağlanması, güvenlik, seçimler, eğitim ve uluslararası ilişkilerle yakından ilgilenmektedir (OSCE website, 2010).

Bu bağlamda, batı standartlarına uygun, demokratik ve çağdaş modellerin, demokrasiye geçiş süreci yaşayan ülkelerde de uygulanabilir hale gelebilmesi için bu ülkelerde birçok projeler başlatılmıştır. Projeler, genel anlamda polisin yeniden yapılandırılması ve reformu sürecine katkı sağlamayı kapsamaktadır. Ancak, bazı hallerde, bu projeler sadece belli sahalarda eğitim ve alan uygulamaları ile sınırlı kalabilmektedir. Örneğin, Makedonya’da, 2001-2002 yıllarında, polis adaylarının seçimi, Polis Akademisine kabulleri ve burada eğitilmeleri, eşitim sonunda farklı bölgelerde görevlendirilmelerine kadarki tüm süreçte yer alan AGİT, Azerbaycan’da polisle ilgili tüm faaliyetlerini, Polise Destek Programı kapsamında 2006 yılının sonlarına doğru başlattığı, Toplum Destekli Polislik projesi üzerinden yürütmektedir.

İşte bu şekilde, faaliyet gösterdiği ülkelerdeki polis teşkilatlarının gerek yeniden yapılanma süreci ve gerekse başta demokratik polislik olmak üzere birçok sahada başlatılan eğitimlerine katkı sağlamak gibi bir misyonu üstlenen AGİT, bu misyonunu yerine getirirken, özellikle polisle bağlantılı olan tüm alanlarda, üye ülkelerin polis teşkilatlarından istifade etme cihetine gitmiştir.

Bu bağlamda, 1998 yılından itibaren Türk polislerinin de, değişik ülkelerde faaliyet gösteren AGİT misyonlarında görev almaya başladıklarını görmekteyiz. Bugün itibariyle, AGİT misyonlarında, farklı rütbe ve farklı pozisyonlarda, 3’ü sözleşmeli personel (contracted) statüsünde ve 18’i gecici görevli (seconded) olmak üzere toplam 21 Emniyet Teşkilatı personeli görev yapmaktadır (EGM, 2010).

Bu çalışmada, AGİT Bakü Misyonu’nda görev yapmış/yapan Türk Polislerinin, Azerbaycan’da başlatılan ve halen devam ettirilen TDP uygulamasına katkıları anlatılacaktır.

TDP Uygulamasının Azerbaycan Polis Teşkilatında Başlatılması ve AGİT Görevlisi Türk Polislerinin Katkıları

AGİT görevlisi Türk polislerinin Azrbaycan’da başlatılan TDP uygulasına katkılarını anlatmadan önce, Toplum Destekli Polislik hakkında genel bir bilgi vermek ve 1980’li yıllardan itibaren sistemli bir şekilde uygulanmaya başlayan bu yeni polislik anlayışının ne olduğundan bahsetmek yararlı olacaktır.

Toplum Destekli Polislik (TDP)

Toplum Destekli Polisliğin ne olduğunu anlamak için de, öncelikle bu konuda yapılmış olan tanımlara bakmamız gerekmektedir. Bu konuda yapılmış sınırlı çalışmalar baktığımız zaman, karşımıza birçok farlı tanım çıkmaktadır. Bunlardan bir tanesi de, “yerel problemlere yerel çözümler bulmak için toplumu güvenlik hizmetlerine dahil etmektir“ şeklindedir. Bununla birlikte karşımıza çıkan diğer bazı tanımlara da göz atmakta fayda görülmektedir, örneğin;

Problem çözme ve toplumla işbirliği yapma anlayışlarına dayalı bir güvenlik hizmeti sunma anlayışı,
Suçun tespiti, önlenmesi ve azaltılması için toplumun aktif bir şekilde güvenlik hizmetlerine dahil edilmesi,
Polisin topluma daha kaliteli bir hizmet sunabilmesi için, polis ve toplum arasında geliştirilen işbirliği (Wikipedia, 2010).

Emniyet Genel Müdürlüğü, Asayiş Dairesi Başkanlığı tarafından hazırlanan ve bastırılan, “Toplum Destekli Polislik Hizmet Standardı ve Uygulamaları“ isimli kitap’ta ise TDP için tek bir tanım vermenin zorluğundan bahsedilerek, genel bir tanım yerine, bu kavramın genel çerçevesine bağlı bir analiz yapmanın daha faydalı olacağı görüşü öne sürülmüştür. Bu bağlamda da, TDP hizmet anlayışı, “yerel taleplere odaklanan bir polislik yaklaşımını yaşama geçirmeyi hedefleyen bir yaklaşım” olarak tanımlanmıştır (Ankara, 2009).

Bu arada, 2006-2007 yıllarında, Azerbaycan’da AGİT Misyonu kapsamında, Polis Uzmanı (Police Expert) olarak görev yapan, Polis Müdürü Mehmet Erdem’in yazmış olduğu “Toplum Destekli Polislik Felsefesi ve Azerbaycan Polis Yapısı İçerisinde Uygulanması“ isimli makalesindeki tanıma da bakmak gerekmektedir. Erdem, toplum destekli polisliği “..modern ve demokratik toplumlarda, polis ile vatandaş arasında varolması gereken etkin, verimli ve sürekli iletişim ve işbirliğini kurmak suretiyle kamu düzeni ve asayişin, toplumu oluşturan tüm kişi ve kurumların da aktif katılım ve yardımları ile sağlanması; suç ve suçlularla mücadele yükünü sadece polisin omuzlarına yükleyerek bu sorumluluktan ve dolayısı ile de vatandaşlık görevinden kaçmak değil, bilakis bunu toplumsal bir görev olarak kabul edip polise yardımcı olma ve bu sosyal yükü birlikte omuzlama anlayışını esas alan modern bir polislik felsefesi ve stratejisidir” şeklinde tanımlamaktadır (Erdem, 2007).

Toplum Destekli Polisliği bu şekilde tanımlamaya çalıştıktan sonra, şimdi de bu anlayışın üç önemli elementinden söz etmek yerinde olacaktır. Bunlar; işbirliği, kurumsal yapılanma ve problem çözme metodudur.

Toplum destekli polisliğin ne olduğunu daha iyi anlamak ve klasik polislik anlayışından farklı olarak ne tür yaklaşımları benimsediğini görmek için, bu yeni polislik anlayışının temel prensiplerine de kısaca göz atmak faydalı olacaktır. Bu prensipler sırasıyla; sorumluluk/yükümlülük, karşılıklı güven, toplumun ihtiyaçlarının tespiti, esneklik, önleyici hizmetlerin önceliği, şeffaflık ve hesap verilebilirliktir.

Burada verilen tanımlara, temel elementlere ve genel prensiplere bakarak, bu modern polislik yaklaşımının esas amacını da; “problemleri tespit eden, çözüm için önceliklerini belirleyen, çözüm noktasında ise gerek kendiliğinden birtakım uygulamalar geliştiren ve gerekse mevcut uygulamalara yardımcı olan bir toplum yaratmak” şeklinde özetleyebiliriz.

Bu şekilde toplum destekli polisliğin ne olduğunu genel hatlarıyla anladıktan sonra, şimdi de bu uygulamanın Azerbaycan Polis Teşkilatı’nda başlatılmasının tarihçesi ve işin başından itibaren bu sürecin içinde yer alan Türk polislerinin katkıları anlatılacaktır.

Tarihçe

Toplum Destekli Polislik, Azerbaycan’da ilk olarak, Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı (AGİT)’in “Polise Destek Programı“ kapsamında, İçişleri Bakanlığı’nın onayı ve AGİT Bakü Ofisisi’nin desteği/işbirliği ile, 2006 yılının haziran ayında, bir proje şeklinde uygulanmaya başlamıştır.

Proje ilk önce, 120.000 nüfusluk bir il olan Mingeçevir şehrinde (pilot bölge olarak), AGİT’in iki polis uzmanı (Mehmet Erdem ve Hans Fritzheimer) tarafından uygulamaya konulmuştur. Başta İl Emniyet Müdürü Alesker Badalov olmak üzere, tüm polis teşkilatının desteğiyle, kısa sürede proje kapsamında birçok faaliyet hayata geçirilmiştir. Projenin, hem polis hem de vatandaş tarafında üst seviyede kabul görmesinin ardından, 2007 yılında Türkiye’den gelen Polis Müdürü (AGİT’in Polis Uzmanı) Adnan Karadeniz ile birlikte, projenin Ali Bayramlı (Şirvan) ilinde de uygulanmaya başlandığı görülmektedir.

2008 yılında, projenin başarılı bir şekilde yürütülmesi sonucu elde edilen olumlu sonuçlar görülmeye başlanmış ve bunun üzerine, İçişleri Bakanlığı tarafından dokuz il/ilçe daha proje kapsamına dahil edilmiştir. Bunlar; Gence, Yevlak, Terter, Gazak, Guba, Kaçmaz, Deveci (Şabran) ve Baku şehrinin Nerimanov ilçesidir.

2009 yılında ise, Azerbaycan İçişleri Bakanlığı, toplum Destekli Polislik projesi kapsamında, polis teşkilatı bünyesinde yeni bir yapılanmaya gitmiş, il ve ilçelerde yeni polis noktaları (İnzibati Polis Sahaları/Polis Mıntıkaları) oluşturmuştur. Yine, 29 Mayıs 2009 tarihinde, Polis Kanunu ’nda yapılan bir değişiklikle, bu projenin temel taşlarından birisi olan, Halk Danişma Gruplarının (Arazi Maslahat Şuraları/İçtimai Şuralar) tüm il ve ilçelerde oluşturulmasına imkan tanınmıştır.

2010 yılına gelindiğinde ise, Şeki ve Lenkaran şehirlerinin de projeye kapsamına alınmasıyla toplam 12 il ve ilçede yürütülen proje, Mart ayı itibariyle, AGİT Misyonu kapsamında Türkiye’den gelen bir polis uzmanının öncülüğünde, Nahcivan Özerk Cumhuriyetinde de uygulanmaya başlamıştır.

Günümüz itibariyle proje, AGİT’in Polise Destek Programı kapsamında, Azerbaycan polisiyle işbirliği halinde, halen 4 polis uzmanının katkılarıyla, yukarıda bahsedilen il ve ilçelerde uygulanmaktadır. AGİT bünyesinde görev yapan bu uzmanlar; Alman Polis Uzmanı Marco Kubny Baku Merkez Ofisde, Türk Polis Uzmanları/Polis Müdürleri; Kemal Karademir Mingeçevir’de, Halil Avcılar Şabran’da, Süleyman Özbey ise Nahcivan’da görevlendirilmişlerdir.

Proje Kapsamında Yapılan Faaliyetler

Toplum destekli polislik projesi kapsamında, Azerbaycan’da gerçekleştirilen faaliyetleri anlatmadan önce, hemen belirtmek gerekir ki; Toplum Destekli Polislik esasları evrensel olmakla birlikte, uygulanma şekli, her ülkenin/toplumun kendine özgü yapısal ve kültürel farklılıkları nedeniyle, değişik şekillerde karşımıza çıkabilmektedir. Bu şekilde olması da gayet normaldir, belli bir ülkedeki bir modeli alıp, kültürü ve ihtiyaçları tamamen farklı diğer bir ülkede aynı şekliyle uygulamak yanlış olurdu. Dolayısıyla daha çok, Türkiye’de uygulanan TDP modelinin örnek alındığı, Azerbaycan modeli içerisindeki uygulamaları ve faaliyetleri de bu kapsamda değerlendirmek gerekmektedir.

Bu çalışmada, bu proje kapsamında yapılan tüm faaliylerin tek tek anlatılmasından ziyade, belli başlı önemli faaliyetlereden kısaca bahsedilerek, projenin Azerbaycan Polis Teşkilatına katkılarına, özellikle polis-halk ilişkilerinin geliştirilmesindeki rolüne ışık tutulmaya çalışılacaktır.

İnzibati Polis Saha Reislikleri; Toplum destekli polislik projesinin, 2006 yılının Haziran ayından itibaren uygulanmaya konulmasının ardından, Azerbaycan Polis Teşkilatı bünyesinde mıntıka karakollları, diğer bir ifadeyle inzibati sahalar oluşturulmaya başlanmıştır (2008 yılının ortalarından itibaren). Polisin topluma daha yakın, toplumla iç içe olmasını, polisin daha fazla görülebilir ve daha kolay ulaşılabilir olmasını amaçlayan bu yapılanma “inzibati saha reislikleri” olarak adlandırılmışlardır. Örneğin, 120.000 nüfuslu Mingeçevir şehrinde 4 adet inzibati saha vardır. Her bir sahanın rütbeli bir Saha Polis Reisi ve nüfus yoğunluğuna gore 2-5 arasında değişen sayıda polis memuru vardır. Daha çok önleyici hizmet yürütmek amacıyla oluşturulan bu yapılanmayı, personel ve ekipman sayısının azlığı nedeniyle, mıntıka karakolları şeklinde tanımlama yerine, polis noktaları şeklinde tanımlamak daha doğru olacaktır. Toplum destekli polislik uygulamasının hayata geçirilmesinde, bu yapılanmanın rolünün oldukça fazla olduğunun altını çizmek gerekmektedir. Bu nedenle, saha polis reisleri proje kapsamında yurtdışı gezilere, birçok toplantı, eğitim ve seminerlere dahil edilmişlerdir. Toplum destekli polislik konusunda eğitilen saha reisleri, kendi sorumluluk alanlarında, Toplum Danışma Gruplarının (Arazi Maslahat Şuraları) oluşturulmasına, bu grupların rutin toplantılarının organize edilmesine ve AGİT’in polis uzmanı ile birlikte proje kapsamında birçok faaliyetin hayata geçirilmesinde önemli katkılarda bulunmaktadırlar (Karademir, 2010)

Toplum Danışma Grupları ve Bu Grupların Düzenli Toplantıları; “Toplum Danışma Grubları”, Azerbaycan dilindeki ifadesi ile “Arazi Maslahat Şuraları”, polis-halk işbirliği açısından büyük önem arzetmektedirler. Gönüllülük esasına göre, toplumun farklı katmanlarının temsilcilerinden seçilerek oluşturulan bu gruplar, ayda en az bir defa olmak üzere toplanarak, daha çok, sosyal içerikli problemlerin tespiti ve bunların çözümü noktasında polisle birlikte haraket ederek, güvenlik hizmetlerine katkıda bulunmaya çalışırlar.

Toplum destekli polislik projesinin başarılı bir şekilde uygulanasıyla elde edilen olumlu sonuçlar üzerine, Azerbaycan Parlementosu, Polis hakkında Kanunda bir düzenlemeye giderek, 26 Mayıs 2009 tarhinde, Arazi Maslahat Şuralarının/İçtimai Şuaraların, sadece toplum destekli polisliğin uygulandığı şehirlerde değil, ülkenin tüm il ve ilçelerinde oluşturulmasına imkan sağlamıştır. Aslında, bu düzenleme ile, toplum destekli polislik projesinin bütün ülke genelinde uygulanabilmesi için kapılar açılmıştır. Bu düzenlemeden sonra, ülke genelinde şura oluşumları hızlandırılmış, hatta oluşturlan bu şuraların üyelerine, polis tarafından resmi kimlik dahi verilmiştir.

Bu şekilde sözkonusu grupların oluşturulması ve Polis Hakkında Kanun’da yapılan düzenlemeyle tüm Azerbaycan’da uygulanabilir hale gelmesinde, o dönemde AGİT personeli olarak görev yapan Türk Polislerinin büyük katkıları olmuştur.

Televizyon Programları; Yukarıda da bahsedildiği gibi, toplum destekli polislik, pilot bülge olarak ilk önce Mingeçevir ilinde başlatıldığı için, proje kapsamında bir çok faaliyet, projenin ilk polis uzmanı Mehmet Erdem ve şehir polisi tarafından bu ilde hayata geçirilmiştir. Mingeçhevir TV isimli yerel televizyon kanalında başlatılan düzenli programlar da bu faaliyetlerden birisidir. Proje kapsamında, İl Emniyet Müdürü ayda en az bir kez olmak üzere televizyona çıkıp vatandaşlardan gelen soruları cevaplandırmaktadır. Bunun yanında, her ay, en az yarım saat süren, “Asayişin Keşiğinde” isimli program hazırlanarak, program vasıtasıyla gerek devam eden proje faaliyetleri gerekse, polisin günlük işleri hakkında vatandaşlar bilgilendirilmektedir.

Yine, bu bağlamda, 10 Haziran 2009 tarihinde, Azerbaycan ulusal televizyon kanallarından birisi olan İçtimai TV’nin, Baku’deki merkez stüdyosunda, “iş zamanı” isimli canlı programda, yukarıda bahsedilen ” arazi maslahat şuraları”nın tartışıldığı ve bu programa, AGİT’in polis uzmanı Adnan Karadeniz ile birlikte, İçişleri Bakanlığından bir temsilcinin ve Mingeçevir Polis Müdürünün de katıldığı bilinmektedir.

Toplum Destekli Polislik Çalışma Grubu; Projenin başladığı ilk aylarda, Mingeçevir ilinde, gerek projenin vatandaşlara tanıtılması ve gerekse proje kapsamında yapılacak çalışmalara katkıda bulunmak amacıyla bir çalışma grubu oluşturulmuştur.Grup, AGİT’in Polis Uzmanı, İl Emniyet Müdürü, Vali Yardımcısı, Belediye Başkan Yardımcısı ve diğer bazı kurum temsilcilerinin bir araya gelmesiyle oluşturulmuştur. Ancak, daha sonra maslahat arazi şuralarının oluşturulmasıyla bu çalışma grubunun eski önemini ve fonksiyonunu kaybettiği görülmektedir (Bedelov, 2010).

Yurtdışı Çalışma Gezileri; Azerbaycn Polis Teşkilatının üst düzey yöneticilerine, toplum destekli polislik uygulamalarını birinci elden göstermek amacıyla, projenin başarıyla uygulandığı bazı ülkelere çalışma gezileri düzenlenmiştir. Bu kapsamda, çalışma gezileri düzenlenen ülkeler; İngiltere, İspanya, Türkiye ve Hollanda’dır. Ayrıca, TDP kapsamında, bu projenin uygulayıcı konumunda olan orta düzey yönetici durumundaki Azerbaycan polisleri için, Türkiye’de iki kez ve Makedonya’da bir kez olmak üzere, birer haftalık eğitimler düzenlenmiştir. Bu eğitimlere katılan şube müdürleri ve saha polis reisleri, ülkeye döndüklerinde, eğitimler esnasında gördükleri farklı ve güzel uygulamaları, kendi sorumluluk alanlarında uygulayarak, Azerbaycan’daki TDP uygulamasına zenginlik katmışlardır. Azerbaycan’da başlatılan Polis Günü kutlamaları bu örneklerden sadece birisidir.

Gezici Eğitim Timi; Bir taraftan toplum destekli polislik projesini,projenin uygulanmaya başladığı il ve ilçelerdeki tüm personele anlatmak, diğer taraftan da bu vesile ile gidilen bölgelerde, polisin gelişimine katkı sağlayacak eğitim amaçlı seminerler düzenlemek üzere AGİT’in Bakü’deki merkez Ofisi tarafından, 2008 yılı sonlarına doğru gezici bir eğitim timi oluşturlmuştur. Merkez ofiste görevli polis baş uzmanı ve alanda görevli polis uzmanlarının yanında, part-time sözleşmeli çalışan bir doktorun da yer aldığı gezici tim, gittikleri illerdeki polislere; Toplum Destekli Polislik ve örnek uygulamalar, polis-halk ilişkileri, uyuşturucuyla mücadele, demokratik polislik, okul polisliği ve ilk yardım konularında seminerler vermişlerdir.

Küçük Ölçekli Projeler ve Diğer Bazı Faaliyetler;Yukarıda da bahsedildiği gibi, Azerbaycan’da ) TDP uygulamasına ilk önce bir pilot bölge olarak Mingeçevir şehrinde başlanılmıştır. Dolayısıyla, buraya kadar anlatılan faaliyetlerin ve çalışmaların yanısıra, proje için pilot bölge olarak şeçilen bu şehirde, AGİT görevlisi (Türk Polis Müdürü) Mehmet Erdem ve Mingeçhevir şehir polisi tarafından kısa sürede gerçekleştirilen diğer bazı faaliyetlerden de bahsetmek yerinde olacaktır. Daha sonra misyona katılan diğer Türk polis müdürleri (AGİT Polis Uzmanları) Kemal Karademir ve Abdulkadir Yaşar tarafından da devam ettirilen bu faaliyetlerden bazılarını şu şekilde sıralayabiliriz;

Öğretmenler ve üst sınıf öğrencileri için TDP seminerleri, ayrıca; yol güvenliği, uyuşturucuyla mücadele, madde bağımlılığı, suç önleme konularında seminerler,
Polis veteranları ile toplantılar,
TDP faaliyetlerinin yer aldığı gazete haberlerinden oluşan bir kitabın basımı (2007 – 2008),
“Mingeçevir Polis Gazetesi“ isimli aylık gazetenin çıkarılması (halen aylık olarak çıkmaya devam ediyor,
Mingeçevir polisi için web sayfası (mingachevirpolice.az) oluşturulması,
Okul öğrencilerinin polis idaresini ziyaretlerinin organize edilmesi,
Toplumla birebir iletişim halinde olan polisler için kartvizit bastırılması ve ilgili vatandaşlara dağıtılması,
Polis-Halk ilişkileri noktasında özel mesajlar içeren materyallerin (kalem, takvim, bloknot, anahtarlık v.b) bastırılarak, faaliyetler esnasında vatandaşlara dağıtılması,
Bilgilendirme amaçlı broşürlerin bastırılıp dağıtılması,
Gönüllü Trafik yardımcıları Projesi; Okul önlerinde trafik polisine yardımcı olacak gönüllü öğrencilerin seçilip eğitilmesi,
“Çocuklar İçin Güvenli İnternet“ projesi kapsamında, internet kafe sahipleri ile toplantılar,
Öğrenciler arasında, polis konulu kompozisyon ve şiir yarışmaları,
Sivil Toplum Kuruluşları ile işbirliği halinde, Polisler için bilgisayar kursu,
Mingeçevir Şehir Tiyatrosu ile işbirliği içinde, suç önleme projesi kapsamında; uyuşturcunun tehlikeleri, soygun, yol güvenliği ve hırsızlık konularında kısa metrajlı video-kliplerin hazırlanması,
Örnek sürücü uygulaması,
Emniyet Müdürlüğü bünyesinde polisler için kütüphane oluşturulması,
Mıntıka karakollarının önlerine bilgi panolarının asılması.
Polis Günü Kutlamaları; 2 Temmuz, Azerbaycan Polis Teşkilatının kuruluş günü olarak kabul edilir. Azerbaycan’da ilk polis günü kutlaması, AGİT’in desteği ve Azerbaycan İçişleri Bakanlığının onayı ile, 2007 yılında Mingeçevir Emniyet Müdürlüğü tarafından şehir stadyumunda düzenlenen büyük bir etkinlikle, vatandaşlarla birlikte kutlanmıştır. Gerek bakanlıktan ve gerekse AGİT’ten üst düzey temsilcilerin de katıldığı bu törenler devam eden yıllarda da tekrarlanmış, hatta projenin uygulandığı diğer bazı illerde de yapılmaya başlanmıştır.

Polis günü kutlamalarının Azerbaycan’da başlatılmasında ve devam ettirilmesinde, misyonda görev yapan ve yıllarca ülkemizde bu tecrübe ve geleneği yaşayan Türk polislerinin girişimleri ve katkıları büyük rol oynamıştır. Vatandaşların katılımıyla, bir bayram havasında gerçekleştirilen bu kutlamalar, polis-halk bütünleşmesi ve kaynaşmasının güzel bir örneğini teşkil etmektedir. Bu açıdan bakıldığında, bu tür faaliyetlerin toplum destekli polislik için ne denli önemli olduğu aşikardır.

Bölge Toplantıları; TDP projesinin uygulandığı il ve ilçelerin emniyet müdürleri, kendi sorumluluk bölgelerinde yürütülen proje çalışmalarını anlatmak ve tecrübelerini paylaşmak amacıyla, üç aylık periyodlarla bir araya gelerek, AGİT’in polis uzmanlarının da katılımıyla bölge toplantıları yapmaya başlamışlardır. Bu bağlamda ilk bölge toplantısı Aralık 2009’da Mingeçevir şehrinde yapılmıştır. 2010 yılında birincisi Gence’de, ikincisi Kaçmaz’da yapılan bu toplantıların diğer ikisi ise, yıl sonuna kadar Lenkeran ve Nahcivan’da yapılmak üzere planlanmıştır.

Polis-Medya Yuvarlak Masa Toplantıları; Polis-Medya ilişkilerinin, TDP açısından önemli bir fenomen olduğu bilinmektedir. Bu önemi, hem TDP anlayışının açıklık ve şeffaflık prensipleri açısından, hem de proje kapsamında yapılan faaliyetlerin topluma duyurulması açısından değerlendirebiliriz. Bu bağlamda, 2009 yılının sonlarından itibaren, AGİT’in de desteği ve katkılarıyla, polis-medya ilişkilerini daha da geliştirmek amacıyla, ilki Bakü’de olmak üzere, sırasıyla, Şeki, kaçmaz ve Lenkeran şehirlerinde, polis ve medya temsilcilerinin bir araya geldiği bir dizi yuvarlak masa toplantıları yapılmıştır.

AGİT’in polis uzmanlarının da katıldığı bu toplantılarda, polis ve medya temsilcileri, birlikte, polis ve medya arasında ilişkiler nasıl geliştirilebilir/düzenlenebilir sorusunun cevabını bulmaya çalışmışlardır. Bu bağlamda, mevcut problemler ortaya konulmuş ve çoğu yanlış anlama ve yetersiz iletişimden kaynaklı bu problemlere çözüm önerileri getirilmiştir.

Okul Polisliği Projesi; Eylül 2009’da misyona katılan, AGİT’in Polis Uzmanı Kemal Karademir’in bir çalışması olarak, Ekim 2009’da Mingeçevir ve Terter şehirlerinde uygulanmaya başlanılan “Okul Polisliği-Mektep Polisliği” projesi, esas olarak, polis ile okul öğrencileri arasında karşılıklı güveni sağlamayı ve öğrencilerin suça karşı korunmalarını amaç edinmektedir. Bunun yanında, okul-aile-polis üçgeninde bir işbirliği yaratarak, daha çok güvenlik hizmetleri ağırlıklı olmak üzere, öğrencilerin eğitimlerine katkıda bulunmak da projenin amaçları arasında yer almaktadır.

Hem polis, hem de okul idarecileri ve öğretmenleri tarfından büyük kabul gören proje kapsamında, yukarıda bahsedilen illerde, il emniyet müdürleri tarfından birer yardımcıları proje sorumlusu olarak belirlenmiş ve hemen ardından da Mingeçevir’de 10, Terter’de 8 polis memuru “okul polisi” olarak seçilmişlerdir. Seçilen bu memurlar, AGİT’in polis uzmanı tarafından, TDP ve okul polisliği konularında bir günlük eğitime tabi tutularak, kendilerine sertifika verilmiştir. Eğitimin tamamlanmasından sonra her bir okul polisine 2 okulun sorumluluğu verilmiştir.

Uygulamanın devamı olarak, tüm okul müdürlerinin katılımıyla yapılan bir toplantıda, hem projenin tanıtımı yapılmış, hem de okul polisleri okul mürdürlerine tanıtılmıştır. Daha sonra da, AGİT’in polis uzmanı ve proje sorumlusu il emniyet müdür yardımcısı tüm okullara tek tek giderek, projeyi ve ilgili okuldan sorumlu, okul polisini öğretmenlere tanıtmışlardır. Bu aşama da tamamlandıktan sonra, okul polisleri, sorumlu oldukları okulları, haftada en az bir kez olmak üzere, ziyaret etmek suretiyle proje uygulamasını başlatmışlardır (Karademir, 2009).

Birinci Uluslararası Toplum Destekli Polislik Konferansı; 10-11 Haziran 2010 tarihinde Bakü’de gerçekleştirilen 1.Uluslar arası Toplum Destekli Polislik Konferansının amacı, “uluslararası uzmanlarla bir araya gelerek, örnek TDP uygulamaları ve tecrübelerini paylaşmak suretiyle, Azerbaycan Polis Teşkilatının bu uygulamalar noktasında kapasitesini artırmak” şeklinde belirlenmişti.

İki gün devam eden konferansın açılışı, AGİT’in Bakü Ofisinin başkanı olan Büyükelçi, Sayın A. Bilge Cankorel ve Azerbaycan İçişleri Bakan Yardımcısı, Sayın Oruç Zalov tarafından yapılmıştır. Açılış konuşmalarında, Azerbaycan’da başlatılan TDP proje uygulamasının, kısa sürede geldiği noktadan duydukları memnuniyeti ifade eden yetkililer, bu noktadaki destek ve işbirliğinin devam edeceğini de vurgulamışlardır.

Konu başlığı, “Polis, topluma kaliteli hizmeti nasıl sunar?“ şeklinde olan konferansa, Türkiye, Almanya, İngiltere, Slovenya, Macaristan, Gürcistan ve Sırbistan’dan uzmanlar katılarak, kendi ülkelerinde uygulanan TDP tecrübelerini katılımcılarla paylaşmışlardır. Ayrıca, AGİT’in Genel Sekreterliği’nden, “Özel Polis Konuları Dairesi”nin başkan yardımcısı Manuel Marion da konferansa iştirak ederek, AGİT’in toplum destekli polislik konusundaki stratejilerini ve uygulamalarını anlatmıştır.

Konferansa katılan AGİT’in Bakü Ofisinin Polis Uzmanları, İçişleri Bakanlığının temsilcileri ve TDP projesinin uygulandığı 12 il/ilçenin Emniyet Müdürleri de, toplum destekli polisliğin Azerbaycan tecrübesini katılımcılarla paylaşmışlardır. Bakü’de bulunan birçok büyükelçilik, bakanlık ve sivil toplum kuruluşlarının temsilcilerinin de katıldığı konferans süresince, AGİT’in polis uzmanı Marco Kubny tarafından yönetilen oturumlarda, Türkiyeden misafir konuşmacı olarak katılan, Polis Müdürü Özer Zeyrek sunumunda, Türk Polis Teşkilatında Toplum Destekli Polislik (TDP) uygulamaları hakkında detaylı bilgi vermiştir. AGİT’in Polis Eksperti Kemal Karademir ise yaptığı sunumda, Azerbaycan Polisinin TDP tecrübesi hakkında katılımcıları bilgilendirmiştir.

Konferans süresince, halen Azerbaycan’da uygulanmakta olan TDP projesi ile ilgili birçok konu tartışılmış ve önümüzdeki dönem için yeni stratejiler/hedefler belirlenmiştir (Kubny;Karademir, 2010) .

Sonuç

Sonuç olarak, buraya kadar anlatılanlar ışığında , Azerbaycan TDP uygulamasının geldiği aşamaya baktığımızda, projenin bu aşamaya gelmesinde ve Azerbaycan polisi tarafından bu derece kabul görmesinde, Azerbaycan AGİT Misyonu’nda görev yapmış/yapan Türk polislerinin önemli ölçüde kakılarının olduğu görülmektedir.

Bu aşamadan sonra, Toplum Destekli Polislik projesinin gerek tüm il ve ilçelerde uygulanabilir hale gelmesi, gerekse Azerbaycan Polisi tarafından sahiplenilmesi/benimsenmesi için, diğer bazı ülkelerdeki örnek uygulamalarda olduğu gibi, hem merkezde hem de illerde, sadece TDP hizmetini yürütecek ayrı bir birimin kurulmasının gerekli olduğu değerlendirilmektedir.

Ancak, olayı Azerbaycan şartlarında ele aldığımızda, bu şekilde ayrı bir TDP birimi oluşturmak için henüz erken olduğu söylenebilir. Bunun yerine, mevcut yapılanma içerisinde (TDP eğitimi almış Emniyet Müdür Yardımcıları, Asayiş Şube Müdürleri, İnzibati Arazilerin Müdürleri, Arazi Maslahat Şuraları) TDP hizmetlerini koordine edecek bir üst düzey görevlinin, TDP Koordinatörü gibi görevlendirilmesinin daha uygun olacağı değerlendirilmektedir. Bu uygulamanın, ileriki dönemlerde, Türkiye modelinde olduğu gibi, TDP hizmetlerinin kurumsallaşarak ayrı bir birim olarak yapılandırılmasına bir geçiş olabileceği de düşünülmektedir.

Kaynakça

History of the OSCE; http://www.osce.org/publications/ (01 Kasım 2010 tarhinde alınmıştır)
About the OSCE, Overview; www.osce/org (01 Kasım 2010 tarhinde alınmıştır)
EGM Dışilişkiler Dairesi Başkanlığı ile yapılan görüşme (02 Kasım 2010)
“Community policing“, http://en.wikipedia.org/wiki/Community_policing , 29.08.2010
“Emniyet Genel Müdürlüğü Toplum Destekli Polislik Hizmet Standardı ve Uygulamaları“, EGM, Asayiş Dairesi Başkanlığı, 2009 Ankara
“Toplum Destekli Polislik Felsefesi ve Azerbaycan Polis Yapısı İçerisinde Uygulanması“, Azerbaycan Dahili İşler Nazirliğinin Malumat Bilteni, No: 1, Yıl 2007
“Azerbaycan’da Toplum Destekli Polislik Uygulamaları”, K. Karademir, 9-11 Haziran 2010, Uluslararası TDP Konferansı, Bakü
“Cemiyet Destekli Polislik İşi- Azerbaycan Tecrübesi”, Alesker Bedelov, AGİT Bakü Ofisi, 2010 Bakü
“Report on Community Policing Activities in Mingechevir at the Last Quarter of 2009”, K. Karademir, Submitted to the Head of OSCE Office in Baku, December 2009
“1. Uluslararası Toplum Destekli Polislik Konferansı Hakkında Rapor “, Marco Kubny, Kemal Karademir, 18 Haziran 2010, AGİT Bakü Ofisi, Azerbaycan
[1] Yayınlanmış Makale; Polis Dergisi, Sayı 65 (Ekim-Kasım-Aralık 2010), Ankara